Το υποκατάστατο του Θεού

Χρόνος ανάγνωσης 6 λεπτά

Γιατί οι άνθρωποι αναζητούν ένα υποκατάστατο του Θεού;

Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, οι άνθρωποι πάντα αναζητούσαν μια ανώτερη δύναμη. Θρησκείες, φιλοσοφίες και κοσμοθεωρίες προκύπτουν από μια βαθιά ανάγκη για ασφάλεια, προσανατολισμό και νόημα. Ωστόσο, στη σύγχρονη κοινωνία, πολλοί άνθρωποι απομακρύνονται συνειδητά ή ασυνείδητα από τον Θεό και τον αντικαθιστούν με άλλα πράγματα.

Στη συνέχεια, θα εξεταστούν τόσο οι λόγοι για την αναζήτηση ενός υποκατάστατου του Θεού όσο και οι συνέπειες αυτών των υποκατάστατων.

Ο Θεός ως υπαρξιακό θεμέλιο

Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν στον Θεό;

• Η πίστη στον Θεό δίνει στη ζωή ένα ανώτερο νόημα, σταθερότητα και μια απόλυτη αλήθεια.
• Οι θρησκείες προσφέρουν ηθικές κατευθυντήριες γραμμές για μια καλή ζωή.
• Η πίστη δίνει ελπίδα πέρα από το θάνατο και εξηγεί το ανεξήγητο.
• Η πίστη δημιουργεί μια αίσθηση του ανήκειν και της ταυτότητας.

Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για τον Θεό και τον αποζητά. Χωρίς αυτόν, παραμένει ένα εσωτερικό κενό ή, όπως το θέτει ο ψαλμωδός στο Ψαλμός 42:2 εκφράζει "Όπως το ελάφι λαχταρά τα ρυάκια του νερού, έτσι και η ψυχή μου λαχταρά εσένα, Θεέ μου!"

Απόρριψη του Θεού και των υποκατάστατών του

Γιατί οι άνθρωποι αντικαθιστούν τον Θεό;

Οι σύγχρονες κοινωνίες εκκοσμικεύονται όλο και περισσότερο, δηλαδή οι δεσμοί με τη θρησκεία χαλαρώνουν ή διαλύονται όλο και περισσότερο και τα ζητήματα του τρόπου ζωής ανατίθενται στη σφαίρα της ανθρώπινης λογικής. Πολλοί άνθρωποι αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για τον Θεό επειδή:

1. Η επιστημονική πρόοδος θέτει υπό αμφισβήτηση την αναγκαιότητα ενός Δημιουργού Θεού.
2. Ο ατομικισμός η αυτοδιάθεση τοποθετείται πάνω από την εξάρτηση από τον Θεό.
3. Η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να ελέγχουν τα πάντα μόνοι τους.

Ο άνθρωπος τείνει να αντικαταστήσει τον Θεό με κάτι άλλο που, σύμφωνα με τη φαντασία του, του δίνει ικανοποίηση, έστω και βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, αυτή η βραχυπρόθεσμη λογική οδηγεί στο γεγονός ότι όλο και περισσότερο, όλο και πιο γρήγορα, όλο και πιο ψηλά γίνεται ο στόχος του ανθρώπου ή, όπως το θέτει ο Παύλος στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους (Ρωμαίους 1:25) "Αντάλλαξαν την αλήθεια του Θεού με ένα ψέμα και λάτρεψαν το δημιούργημα αντί για τον Δημιουργό".

Με τι αντικαθιστούν οι άνθρωποι τον Θεό;

Για τους ανθρώπους, ο υλισμός και η κατανάλωση, τα χρήματα και τα αγαθά, η επιτυχία και η πολυτέλεια γίνονται η ύψιστη προτεραιότητα. Το κυνήγι του πλούτου αντικαθιστά την αναζήτηση του Θεού, φέρνοντας βραχυπρόθεσμη ικανοποίηση αλλά μακροπρόθεσμα κενό νοήματος.
Ο Ματθαίος γράφει γι' αυτό (Ματθαίος 6:24) "Κανείς δεν μπορεί να υπηρετεί δύο αφέντες, διότι είτε θα μισεί τον έναν και θα αγαπά τον άλλο, είτε θα προσκολλάται στον έναν και θα περιφρονεί τον άλλο. Δεν μπορείτε να υπηρετείτε τον Θεό και τον μαμωνά!"

1. Η επιστήμη και ο ορθολογισμός προσφέρουν λογικές εξηγήσεις και εμπειρικές αποδείξεις, ενώ η πίστη απορρίπτεται ως παράλογη. Το αποτέλεσμα είναι η απώλεια των ανθρώπινων ανησυχιών και των υπαρξιακών ερωτημάτων.
2. Ιδεολογίες και πολιτικά συστήματα, όπως ο μαρξισμός, ο εθνικισμός ή ο κοσμικός ουμανισμός - η θεώρηση του ανθρώπου ως πρότυπο ηθικής και προόδου, χωρίς την ανάγκη θεού ή θρησκευτικής αποκάλυψης - αντικαθιστούν τη θρησκευτική πίστη, ενώ το κράτος ή το κόμμα αναλαμβάνει το ρόλο του θεού, όπως συμβαίνει στα ολοκληρωτικά συστήματα ή στις υπερβολικές ιδεολογίες.
   Ο Paslmist γράφει γι' αυτό στο Ψαλμός 146:3 apt "Μη στηρίζεστε σε άρχοντες, σε παιδί ανθρώπου, με τον οποίο δεν υπάρχει σωτηρία!"
3. Η τεχνολογία και η πίστη στην πρόοδο υποδηλώνουν ότι η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη και ο υπερανθρωπισμός μπορούν να βελτιώσουν τους ανθρώπους. Αναζητείται ακόμη και η αθανασία και η αιώνια νεότητα.
4. Η αυτοπραγμάτωση και ο εσωτερισμός προπαγανδίζουν την "εύρεση του Θεού μέσα στον εαυτό μας", ο άνθρωπος αναδεικνύει τον εαυτό του στο κέντρο ή, όπως το θέτει το Τιμόθεο 3:2-4 "Διότι οι άνθρωποι θα είναι εραστές του εαυτού τους, εραστές του χρήματος, καυχησιάρηδες, αλαζόνες, βλάσφημοι, ανυπάκουοι στους γονείς, αχάριστοι, ανίεροι, 3 άθεοι, ασυγχώρητοι, συκοφάντες, ασυγκράτητοι, βίαιοι, εχθροί του καλού, 4 προδότες, απερίσκεπτοι, φουσκωμένοι- αγαπούν την ηδονή περισσότερο από τον Θεό,„.

Αυτές οι υποκατάστατες μορφές συχνά παρέχουν μόνο ψευδαίσθηση ικανοποίησης και δεν οδηγούν σε βαθύτερη, διαρκή ολοκλήρωση. Τελικά, οι άνθρωποι επιστρέφουν στον εαυτό τους και παραμένουν υπαρξιακά ανικανοποίητοι.

Δυνατότητα νέας κατανόησης

Αντί να αντικαταστήσει τον Θεό με υλικά ή ιδεολογικά πράγματα, ο άνθρωπος θα μπορούσε να συνδυάσει την επιστήμη και την πίστη, διότι η επιστήμη μπορεί να προσφέρει γνώση για τη δημιουργία, αλλά δεν μπορεί να απαντήσει στα τελικά ερωτήματα του νοήματος.
Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν τον υλικό πλούτο με ταπεινότητα. Ο πλούτος αυτός καθαυτός δεν είναι κακός αν χρησιμοποιείται με τον τρόπο του Θεού.
Ο άνθρωπος θα μπορούσε να ενώσει τον ατομικισμό με την κοινότητα, καθώς η αυτοπραγμάτωση δεν οδηγεί στον εγωισμό, αλλά σε μια σχέση αγάπης με τους άλλους.

Ο Ματθαίος το συνοψίζει στο Ματθαίος 22:37-39 συνοψίζεται ως εξής: "Και ο Ιησούς του είπε: "Θα αγαπάς τον Κύριο τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλο σου το νου". Αυτή είναι η πρώτη και μεγαλύτερη εντολή. Και η δεύτερη είναι συγκρίσιμη με αυτήν: "Να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου"".

Και ο Ιωάννης επιβεβαιώνει (Ιωάννης 14:6) "Ο Ιησούς του είπε: Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή- κανείς δεν έρχεται στον Πατέρα παρά μόνο μέσω εμού!"

Ο Θεός δεν είναι εναντίον της προόδου, της ευημερίας ή της γνώσης, αλλά δεν πρέπει να πάρουν τη θέση Του.
Μια υγιής σύνθεση δεν είναι να αντικαταστήσουμε τον Θεό, αλλά να τον αναγνωρίσουμε ως πηγή σοφίας, αγάπης και αλήθειας.

Excursus - Προσπάθεια για εκπλήρωση

Ένας φιλόδοξος νέος που είχε θέσει από νωρίς έναν ξεκάθαρο στόχο: ήθελε να είναι επιτυχημένος. Ως παιδί, είχε δει συχνά την οικογένειά του να δυσκολεύεται οικονομικά και ορκίστηκε ότι μια μέρα θα είχε μια καλύτερη ζωή. Έτσι εργάστηκε σκληρά, αποφοίτησε με άριστα και βρήκε μια πολυπόθητη δουλειά σε μια φημισμένη εταιρεία. Τα κατάφερε!

Η δουλειά του έγινε γρήγορα το κέντρο της ζωής του. Ήταν διαρκώς διαθέσιμος, εργαζόταν συχνά μέχρι αργά τη νύχτα και επένδυε όλη του την ενέργεια στην καριέρα του. Η αναγνώριση από τους προϊσταμένους, τα υψηλά μπόνους και η προοπτική προαγωγής του έδιναν την αίσθηση ότι βρισκόταν στο σωστό δρόμο. Οι φίλοι και η οικογένεια παραμελούνταν όλο και περισσότερο. Έλεγε στον εαυτό του ότι θα είχε χρόνο γι' αυτούς αργότερα ... όταν θα είχε πετύχει τον στόχο του.

Επειδή πίστευε ότι απλά δεν είχε επιτύχει αρκετά ακόμα. Μόλις έπαιρνε την επόμενη αύξηση μισθού ή την επόμενη προαγωγή, τότε(!) θα ένιωθε επιτέλους ευτυχισμένος, ασφαλής και ολοκληρωμένος. Αλλά κάθε φορά που πετύχαινε έναν από τους στόχους του, η ικανοποίηση διαρκούσε μόνο για λίγο, πριν πέσει ξανά πάνω στον επόμενο στόχο. Η σκέψη να πάει ψηλότερα και πιο μακριά τον είχε πιάσει στα χέρια της.

Μια μέρα, κατά τύχη, συνάντησε έναν παλιό του φίλο, ο οποίος ήταν το ίδιο φιλόδοξος, αλλά είχε αλλάξει αξιοσημείωτα. Τώρα φαινόταν ήρεμος, χαλαρός, ακόμη και ικανοποιημένος και γεμάτος. Τον ρώτησε λοιπόν: "Πώς καταφέρνεις να είσαι τόσο ικανοποιημένος; Έχω όλα όσα πάντα ήθελα, αλλά πάντα κάτι μου λείπει. Και έτσι κυνηγάω από τη μια κορυφή στην άλλη, μόνο ψηλότερα, πιο μακριά ...".

Ο φίλος του χαμογέλασε γνωρίζοντας- άλλωστε, στο παρελθόν δεν ήταν διαφορετικά γι' αυτόν. Και έτσι απάντησε: "Κάποτε σκεφτόμουν ακριβώς όπως εσύ. Έκανα την επιτυχία μου θεό μου. Αλλά μετά συνειδητοποίησα ότι τίποτα σε αυτόν τον κόσμο δεν θα μπορούσε πραγματικά να με εκπληρώσει αν δεν είχα τον ίδιο τον Θεό".

Δεν το περίμενε καθόλου αυτό. Σίγουρα δεν έχει γίνει χριστιανός; Η πρώτη του αντίδραση ήταν, επομένως, δικαιολογημένα η απόρριψη. Εξάλλου, δεν ήταν ιδιαίτερα ευσεβής άνθρωπος και θεωρούσε τη θρησκεία ως στήριγμα για όσους δεν μπορούσαν να τα καταφέρουν μόνοι τους.
Αλλά τα λόγια του φίλου του δεν τον άφησαν να φύγει. Αναρωτήθηκε αν η προσπάθειά του για όλο και περισσότερη επιτυχία και αναγνώριση δεν ήταν στην πραγματικότητα υποκατάστατο για κάτι πιο ουσιαστικό, κάτι βαθύτερο;

Αν γνώριζε ήδη το περιεχόμενο της Βίβλου εκείνη την εποχή, πιθανόν να ήταν Έξοδος 20:3 στην οποία αναφέρεται "Δεν θα έχετε άλλους θεούς μπροστά μου!". Χμ, με κάποιο τρόπο είχε φτιάξει ένα χρυσό μοσχάρι από την επιτυχία του και την αναγνώριση των προϊσταμένων και των συναδέλφων του.
Ή επίσης στο Ματθαίος 6:19-21 "Μη μαζεύετε για τον εαυτό σας θησαυρούς στη γη, όπου ο σκόρος και η σκουριά καταστρέφουν και όπου οι κλέφτες σκάβουν και κλέβουν. Αλλά να μαζεύετε για τον εαυτό σας θησαυρούς στον ουρανό, όπου ούτε σκόρος ούτε σκουριά καταστρέφει και όπου οι κλέφτες δεν διαρρηγνύουν και δεν κλέβουν. Διότι όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδιά σας". Ναι, τα χρήματα και οι προαγωγές είχαν γίνει οι θησαυροί του, η καρδιά του είχε στραφεί σε αυτούς. Αλλά με κάθε ανάληψη από τον λογαριασμό, ο θησαυρός έλιωνε και έπρεπε να αναπληρωθεί. Οπότε πήγαινε στην επόμενη σύνοδο κορυφής, σωστά;

Ένα βράδυ, καθώς ο Παύλος καθόταν στο πολυτελές διαμέρισμά του, κοίταξε τον ορίζοντα της πόλης και αναρωτήθηκε: Έχω πραγματικά προσανατολίσει τη ζωή μου σε αυτό που έχει σημασία; Ή κυνηγούσα απλώς ένα άδειο όνειρο;

Άρχισε να μελετά την πίστη πιο εντατικά, να διαβάζει τη Βίβλο και τελικά να πηγαίνει σε μια εκκλησία. Για πρώτη φορά στη ζωή του συνειδητοποίησε ότι η αναζήτηση της αναγνώρισης και της επιτυχίας ήταν μόνο υποκατάστατο για κάτι που πραγματικά χρειαζόταν η ψυχή του: μια άμεση σχέση με τον Θεό.

Σιγά σιγά, η ζωή του άρχισε να αλλάζει. Έθεσε συνειδητά όρια στη δουλειά του, αφιέρωσε χρόνο στην οικογένεια και τους φίλους του και άρχισε να μετρά την αξία του με όρους που δεν αφορούν μόνο την επαγγελματική επιτυχία. Αντ' αυτού, βρήκε μια βαθύτερη ολοκλήρωση στο να αφήνει τον Θεό να μπει στη ζωή του, να την παραδίδει σ' Αυτόν και να ακολουθεί το μονοπάτι Του.

Συνειδητοποίησε ότι τίποτα σε αυτόν τον κόσμο, ούτε τα χρήματα, ούτε η επιτυχία, ούτε η αναγνώριση θα μπορούσαν να γεμίσουν το κενό στην καρδιά του. Έψαχνε για ένα "υποκατάστατο του Θεού" όλα αυτά τα χρόνια, αλλά μόνο όταν στράφηκε προς τον Θεό βρήκε την ειρήνη που πάντα αποζητούσε και την οποία είχε δει στον φίλο του ως παράδειγμα με σάρκα και οστά.